Jakie są wady wzroku? Rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Wzrost liczby osób dotkniętych wadami wzroku stanowi istotny problem zdrowotny współczesnego społeczeństwa. Choroby oczu dotykają nawet kilkadziesiąt procent populacji globalnie. Nieleczone wady wzroku, niezależnie od ich stopnia zaawansowania, mogą powodować znaczny dyskomfort oraz poważne trudności w codziennym życiu. Jakie są wady wzroku? Poznaj rodzaje, objawy i przyczyny wad wzroku. Dowiedz się także, w jaki sposób przebiega leczenie wad wzroku. 

Spis treści

1. Czym jest wada wzroku?
2. Czy wada wzroku to choroba?
3. Przyczyny wad wzroku 
4. Objawy wady wzroku 
5. Rodzaje wad wzroku
6. Leczenie wad wzroku 

Czym jest wada wzroku?

Wada wzroku jest niemożnością oka do wytworzenia prawidłowo skupionego obrazu na plamce żółtej, centralnej części siatkówki. Osoba dotknięta takim stanem doświadcza zazwyczaj ograniczonego lub zamazanego widzenia. Choroby i wady wzroku wynikają z zaburzeń w procesie refrakcji oka, czyli jego zdolności do załamywania światła w celu uzyskania wyraźnego obrazu. W przypadku wystąpienia wady refrakcji światło jest załamywane nieprawidłowo, co powoduje rozmycie i nieostrość widzenia. 

Czy wada wzroku to choroba?

Wada wzroku nie zawsze jest uznawana za chorobę w tradycyjnym sensie tego słowa. Termin „wada wzroku” odnosi się do fizjologicznych nieprawidłowości w odbiorze obrazu przez oczy, które mogą prowadzić do zaburzeń widzenia. Niektóre wady wzroku, takie jak krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm czy prezbiopia (starczowzroczność), mogą być jedynie naturalnymi efektami procesu starzenia się oczu lub genetycznymi cechami, które nie wymagają leczenia. Jednakże, jeśli wada wzroku powoduje znaczne dyskomfort lub wpływa negatywnie na codzienne funkcjonowanie, może być konieczne leczenie lub korekcja za pomocą okularów, soczewek kontaktowych lub zabiegów chirurgicznych. W przypadku innych schorzeń oczu, które mogą powodować wady wzroku, takich jak zaćma czy jaskra, mogą być stosowane interwencje lecznicze w celu zapobiegania dalszym komplikacjom i utrzymania zdrowia wzroku. 

Dlatego termin „wada wzroku” jest szerokim pojęciem, które może obejmować zarówno fizjologiczne odchylenia, jak i choroby oczu wymagające leczenia.

Przyczyny wad wzroku 

Budowa oka jest złożona, a wszelkie nieprawidłowości w jej strukturze mogą wpływać na jakość widzenia. Wiele problemów związanych z widzeniem rozwija się wraz z wiekiem, jednak zarówno czynniki genetyczne, jak i styl życia mają wpływ na pojawianie się problemów wzrokowych w różnych grupach wiekowych. Najczęstsze przyczyny wad wzroku to więc:

• czynniki genetyczne — według badań naukowych, predyspozycje do wad wzroku mogą być dziedziczone,
• czynniki środowiskowe — praca w środowisku, które jest niekorzystne dla oczu i prowadzi do ich nadwyrężenia, na przykład praca w sztucznym świetle lub przed monitorem komputera, zwiększa ryzyko wystąpienia wad i chorób oczu,
• występowanie współistniejących chorób — czasami inne choroby, takie jak cukrzyca, mogą wpływać na rozwój wad wzroku,
• wiek — proces starzenia się organizmu, w tym narządu wzroku, to naturalny proces, który prowadzi do powstawania wad wzroku, jak na przykład prezbiopia,
• urazy mechaniczne,
• praca w bliskich odległościach przez długi czas, co jest niekorzystne dla układu optycznego, często wynika z intensywnego korzystania z komputera oraz częstego używania smartfona.

Objawy wady wzroku 

Wielu ludzi niezauważalnie pogłębia swoją wadę wzroku, często myląc ten proces z ogólnym zmęczeniem lub złym samopoczuciem. Osoby pracujące przed monitorem lekceważą objawy wady wzroku w natłoku codziennych obowiązków. Badania wykazują, że prawie 60% osób, które po raz pierwszy potrzebują okularów korekcyjnych, zwlekają z wizytą u lekarza, a co trzeci Polak nigdy nie odwiedził okulisty. Główne objawy wady wzroku to:

• niewyraźny obraz z bliska — z bliska obraz staje się mniej wyraźny, choć z daleka widzenie pozostaje dobre, 
• niewyraźny obraz z daleka — częste prace wzrokowe z bliska, takie jak czytanie czy patrzenie na monitor komputera, mogą prowadzić do kompensacyjnego wydłużania gałki ocznej. Odpowiednie okulary lub soczewki kontaktowe oraz praktyka higieny pracy mogą rozwiązać ten problem,
• częste bóle głowy — mogą być wynikiem pogarszającego się wzroku i  często są bagatelizowanym objawem. Słabszy wzrok nadwyręża oczy, co może prowadzić do bólów głowy,
• mrużenie oczu — może być objawem pogarszającego się wzroku, którego nie zauważamy. Mrużenie oczu jest odruchem pomagającym poprawić ostrość widzenia. Warto zapytać osoby z bliskiego otoczenia, czy zauważyły takie objawy wady wzroku u osoby zainteresowanej,
• zmęczenie oczu — jest częstym następstwem pogarszającego się wzroku. Gdy wzrok jest gorszy, oczy pracują ciężej i trudniej utrzymać ostrość widzenia, co prowadzi do uczucia zmęczenia i dyskomfortu,
• niewyraźne widzenie pomimo korekcji wzroku — jeśli mimo noszenia okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych obraz staje się coraz bardziej rozmazany, może to świadczyć o pogarszającym się wzroku. W takim przypadku zaleca się konsultację z lekarzem okulistą. 

Rodzaje wad wzroku

Jakie są rodzaje wad wzroku? Najczęstsze problemy ze wzrokiem to wady refrakcji, takie jak krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm. Dodatkowo rozpowszechnione zaburzenia widzenia obejmują prezbiopię (starczowzroczność), daltonizm oraz zez. Oto najpowszechniejsze rodzaje wad wzroku:

Krótkowzroczność

Krótkowzroczność, inaczej znana jako miopia, jest jednym z najczęstszych problemów ze wzrokiem. Polega na nieprawidłowym skupieniu promieni światła, co powoduje, że obrazy są ogniskowane przed siatkówką. To daje efekt rozmytego widzenia przedmiotów oddalonych od obserwatora.

Czynniki genetyczne mogą przyczynić się do rozwoju krótkowzroczności, ale może też być ona wynikiem czynników środowiskowych. Osoby z krótkowzrocznością często starają się zbliżyć do obserwowanych obiektów i mrużą oczy, aby zwiększyć ostrość widzenia, ale te doraźne działania nie eliminują problemu. Do korekcji krótkowzroczności zaleca się noszenie okularów korekcyjnych lub soczewek kontaktowych o ujemnej dioptrii (tzw. “minusy”).

Dalekowzroczność

Dalekowzroczność to kolejna popularna wada wzroku na świecie, polega na nieprawidłowym załamywaniu promieni światła, co skutkuje tworzeniem obrazu za siatkówką oka, zamiast bezpośrednio na niej.

Eksperci wskazują głównie na czynniki genetyczne jako przyczynę tego zaburzenia układu optycznego. Jeśli więc rodzice mieli problemy z dalekowzrocznością, istnieje ryzyko, że dziecko również doświadczy objawów tego schorzenia.

Najbardziej typowym symptomem dalekowzroczności jest trudność z widzeniem z bliska, podczas gdy obiekty znajdujące się dalej są wyraźnie widoczne. Korekcja tego problemu może być osiągnięta poprzez noszenie soczewek kontaktowych lub okularów korekcyjnych o dodatniej dioptrii (tzw. plusy), co umożliwi skupienie światła na siatkówce, gdzie powinno to mieć miejsce.

Astygmatyzm

W przeciwieństwie do innych wad wynikających z nieprawidłowej struktury soczewki, astygmatyzm jest związany z nieregularnym kształtem rogówki, czyli zewnętrznej warstwy oka. Ta nieregularność powoduje, że wiązka światła skupia się na dwóch płaszczyznach zamiast w jednym punkcie, co prowadzi do nieostrego i zniekształconego obrazu — obiekty zarówno blisko, jak i daleko, wydają się rozmazane.

Astygmatyzm może występować jednocześnie z innymi rodzajami wad wzroku — często towarzyszą mu krótkowzroczność i dalekowzroczność. Objawy związane z tą wadą mogą obejmować bóle głowy, mrużenie oczu, częste mruganie, trudności z czytaniem i koncentracją.

Aby rozwiązać ten problem, zaleca się noszenie okularów z cylindrycznymi lub torycznymi soczewkami, lub też dopasowanie odpowiednich soczewek kontaktowych.

Prezbiopia (starczowzroczność)

Wszystkie nasze narządy, w tym oczy, ulegają naturalnemu zużyciu z biegiem czasu. Prezbiopia, zwana również starczowzrocznością, jest wynikiem procesu starzenia się organizmu i z naukowego punktu widzenia nie jest ani wadą wzroku, ani chorobą oczu. Pierwsze symptomy prezbiopii zazwyczaj zauważa się między 40. a 50. rokiem życia.

Prezbiopia rozwija się niezależnie od innych problemów ze wzrokiem i może pogłębiać się wraz z wiekiem. Elastyczność soczewki maleje, a mięśnie oka słabną, co prowadzi stopniowo do utraty zdolności oka do akomodacji, czyli dostosowywania się do zmiany odległości patrzenia na obiekty zarówno z bliska, jak i z daleka. To sprawia trudności w czytaniu z bliska, obsłudze komputera czy telefonu. Stąd popularne określenie tej wady jako „choroby krótkich rąk”.

Najlepszym rozwiązaniem jest skonsultowanie się z okulistą lub optometrystą, który będzie w stanie dobrać odpowiednie soczewki korygujące. Często stosuje się oddzielne okulary do czytania lub uniwersalne okulary z progresywnymi soczewkami oraz multifokalne soczewki kontaktowe.

Jakie są wady wzroku? Pozostałe, rzadziej występujące wady wzroku to:

• daltonizm — brak zdolności do rozróżniania barw, 
• zez — nierównoległe ustawienie gałek ocznych, 
• Choroba Stargarda — to rzadka dziedziczna choroba siatkówki, która prowadzi do postępującej utraty wzroku z powodu degeneracji komórek siatkówki,
• Choroba Besta — dziedziczna choroba siatkówki, która prowadzi do postępującej utraty wzroku z powodu uszkodzenia komórek siatkówki odpowiedzialnych za widzenie centralne.

Leczenie wad wzroku 

Leczenie wad wzroku zależy od ich rodzaju. Wśród popularnych metod leczenia należy wymienić:

• okulary korekcyjne — są najczęstszym sposobem korygowania problemów ze wzrokiem, takich jak krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm i prezbiopia. Okulary są dostosowane do potrzeb każdej osoby i zapewniają klarowne widzenie poprzez odpowiednie soczewki,
• soczewki kontaktowe — alternatywa dla okularów i mogą być stosowane do korekcji wielu wad wzroku. Soczewki kontaktowe są dostępne w różnych typach, w tym jednodniowych, dwutygodniowych, miesięcznych, twardych, miękkich, gazoprzepuszczalnych i torycznych,
• operacje refrakcyjne — w przypadku osób, które chcą pozbyć się potrzeby noszenia okularów lub soczewek kontaktowych, istnieją różne procedury chirurgiczne, takie jak LASIK, PRK, LASEK, oraz implantacja soczewek wewnątrzgałkowych (ICL). Te procedury mogą skutecznie korygować krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm.